anachronisme

“Het is een vondst zoals je er maar een in je leven meemaakt. De mensen die dit gemaakt hebben hadden een uiterst complexe beschaving.” (professor Miranda Aldhouse Green, archeologe, University of Wales)

Toen rovers in Midden-Duitsland eind jaren 90 een site uit de Bronstijd plunderden, hadden ze geen flauw idee dat ze een uitzonderlijke vondst hadden gedaan. Een vondst die onze ideeën over de komst van de beschaving in Europa grondig zou veranderen. Wat ze wel wisten, was dat er veel geld mee te verdienen viel. Wat ze in handen hadden gekregen, was een bronzen schijf waarop de maan, de zon en de sterren te zien waren. Hun buit werd ondergronds meerdere keren doorverkocht, totdat de Duitse archeoloog Harald Meller zich als koper voordeed. De vraagprijs was een half miljoen euro. In een spectaculaire politieactie waarbij Harald Meller zelf als lokaas diende, werd de bende in februari 2002 in het Zwitserse Basel gearresteerd en werd de schijf gered.

De vondst was sensationeel. Te sensationeel om waar te zijn. Velen dachten dan ook dat ze met een kundige vervalsing te maken hadden. Maar grondig laboratoriumonderzoek wees uit dat de bronzen schijf wel degelijk echt was. Hij kon gedateerd worden op 1600 jaar voor onze jaartelling.
De geldende mening was dat er in die tijd niet veel beschaving was in Midden-Europa. Er waren geen grote steden, er was geen schrift en er was geen spoor van filosofisch denken, zoals bijvoorbeeld in het oude Egypte. Het enige dat we kenden, waren grote blokken steen die tot mysterieuze bouwsels waren samengebracht, zoals in Stonehenge. Dat ze iets te betekenen hadden was duidelijk, maar wat, daarover was geen enkele aanwijzing.
De Hemelschijf van Nebra, zoals hij was gaan heten, zette het beeld van een barbaarse tijd zonder beschaving behoorlijk op zijn kop. De zon, de maan en de sterren op de schijf waren zorgvuldig ingelegd met bladgoud. Langs de randen liepen twee mysterieuze gouden bogen, die niemand aanvankelijk kon verklaren. Ook viel een groepje van zeven sterren op. Wat hadden al die symbolen te betekenen? Waar had schijf voor gediend? Hoe meer de wetenschappers ontdekten, hoe meer ze ervan overtuigd raakten dat de maker de sterrenhemel heel goed moest hebben gekend, veel beter dan ze tot nu toe voor mogelijk hadden gehouden. Als hun theorie klopte, had hij zelfs meer astronomisch inzicht dan zijn tijdgenoten uit het oude Egypte.

The Nebra Stardisk; een documentaire van BBC